درس علوم تجربی چهارم ابتدایی
بخش 5
مخلوط ها
مخلوط چگونه تشکیل می شود؟:
وقتی دو یا چند ماده مختلف با یکدیگر به ترتیبی بیامیزند که ما بتوانیم آنها را از هم جدا کنیم و هر ماده ای خاصیت خود را حفظ کند، مخلوط تشکیل شده است.
در مخلوط ممکن است مواد مخلوط شونده همگی جامد، مایع و یا گاز باشند، یا یکی از مواد جامد و دیگری مایع باشد مثل نمک و آب که مخلوط آب نمک درست می کنند.
هوای اطراف ما که گازی شکل است مخلوطی از گازهای مختلف است. بسیاری از خوراکی ها نیز به صورت مخلوط مصرف می شوند.
در یک مخلوط، هر ماده تمام خاصیت های خود را حفظ می کند.
مخلوط های یکنواخت (محلول):
وقتی یک حبه قند را در آب می اندازید، ذره های قند از هم جدا می شوند و در بین ذره های آب قرار می گیرند و مخلوط یکنواخت درست می کنند. در نتیجه قند در آب حل می شود. به این نوع مخلوط، محلول می گوئیم.
ماده حل شونده و ماده حلال:
اگر یک قاشق شکر را در آب بریزید و هم بزنید، شکر در آب حل می شود. در این محلول به شکر ماده حل شونده و به آب ماده حل کننده یا حلال می گویند. محلول شکر در آب یک محلول جامد در مایع و محلول الکل در آب محلول مایع در مایع است.
در محلول ها، ماده حل شده، خود به خود از حلال جدا نمی شود.
پرسش های بخش 5
پاسخ صحیح را با علامت × مشخص کنید.
1- کدامیک از مخلوط های زیر محلول است؟
روغن در آب
نفت و آب
نمک و آب
نشاسته و آب
2- کدامیک از مخلوط های زیر محلول مایع در مایع است؟
آب و روغن زیتون
آب و آبلیمو
آب و نشاسته
آب و اکسیژن
3- آب داغ چه نوع محلولی است؟
جامد در مایع
مایع در مایع
جامد در جامد
گاز در مایع
4- بهترین راهی که می توانیم بفهمیم یک مخلوط، محلول است یا نه چیست؟
جوشانیدن
از صافی رد کردن
بی حرکت در جایی قرار دادن
با هم زدن
5- در لیوان شیر یک حبه قند انداختیم و هم زدیم در این محلول به شیر چه می گویند؟
حلال
حل شونده
مخلوط
محلول
پرسش های تشریحی:
به پرسش های زیر پاسخ کامل دهید:
1- مخلوط چیست؟
وقتی دو یا چند ماده با هم بیامیزند و ما بتوانیم به راحتی آنها را جدا کنیم آن مواد با هم مخلوط شده اند، در مخلوط، مواد خواص خود را از دست نمی دهند.
2- آیا می توانیم روغن مایع و آبلیمو را مایع در مایع بدانیم؟ چرا؟
خیر، زیرا این دو مایع در یکدیگر حل نمی شوند و مایع در مایع یک نوع محلول است.
3- به ماده ای که مواد دیگر را در خود حل می کند چه می گویند؟
حلال
4- چگونه می فهمیم دو ماده مایع که با هم آمیخته شده اند مخلوط هستند یا محلول؟
در صورتی که دو مایع به طور یکنواخت دیده شوند و پس از مدتی که ساکن می مانند از هم جدا نشوند، محلول هستند و اگر یک مایع در مایع دیگر به صورت معلق دیده شود، مخلوط است که پس از ساکن ماندن به تدریج از هم جدا می شوند.
5- مخلوطی نام ببرید که از دو ماده جامد تشکیل شده باشد؟
شکر و عدس، نخود و لوبیا
6- مخلوطی از یک ماده جامد و یک مایع نام ببرید که محلول نباشد؟
شن و آب
7- هوا یک مخلوط است یا ترکیب؟
مخلوط است.
8- در یک محلول آب شیرین آیا مزه سطح مایع با ته مایع با هم فرق دارد؟چرا؟
نه، زیرا ذره های قند به آرامی از هم جدا شده و در بین ذره های آب قرار گرفته و مخلوط یکنواختی به دست آمده یعنی قند در آب حل شده.
9- در محلول مواد چگونه پراکنده می شوند؟
به طور یکنواخت پراکنده می شوند.
10- آیا در محلول همه موادی که وجود دارند دیده می شوند؟
خیر، ماده حل شونده دیده نمی شود.
11- چرا در هوا هیچیک از مواد تشکیل دهنده را نمی بینیم؟
زیرا همگی گاز هستند.
